Umowy zlecenia podlegają prawie zawsze obowiązkowej składce na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątkiem są umowy, zawarte z uczniami i studentami do ukończenia przez nich 26. roku życia oraz umowy zlecenia nieodpłatne (które jednak zawiera się sporadycznie, ustnie i głównie w sprawach tzw. pomocy sąsiedzkiej).  Poza tym każda umowa zlecenia rodzi obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne – bez względu na ich ilość i kolejność zawierania.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne. Tu również obowiązuje wyłączenie, przewidujące brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku zawarcia umowy zlecenia z uczniami i studentami do ukończenia przez nich 26. roku życia. To pierwszy z omawianym dzisiaj przypadków braku składek ZUS przy umowie zlecenia.

Tytułem wstępu przypomnijmy, że jeżeli umowa zlecenia stanowi jedyny tytuł do ubezpieczenia, zleceniobiorca jest objęty obowiązkiem ubezpieczeń społecznych: emerytalnym, rentowym i wypadkowym - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia  rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Ubezpieczenie chorobowe jest dla zleceniobiorcy dobrowolne.

Umowa cywilnoprawna z własnym pracownikiem

Trzeba pamiętać, że za pracownika, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wszelkie wynagrodzenia i honoraria wypłacane z takich umów traktowane są jak wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy.

Jest tu pewien wyjątek - dotyczy umów zawartych w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego, wychowawczego i bezpłatnego, dla których obowiązek ubezpieczenia powstaje w sposób właściwy dla zleceniobiorców albo nie powstaje wcale (np. w przypadku urlopu macierzyńskiego).

Urlop macierzyński a umowa zlecenia

Osoby przebywające na urlopie macierzyńskim są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem z tego właśnie tytułu (urlopu macierzyńskiego). Umowa zlecenia, zawarta zarówno z własnym pracodawcą jak i innym podmiotem nie rodzi obowiązku ubezpieczeń społecznych - osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim może zostać nimi objęta dobrowolnie na swój wniosek.

Kilka umów zleceń

Zleceniobiorca którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w analizowanym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia i który spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca oraz z kolejnej lub kolejnych umów zlecenia – ale tylko do pewnego momentu.

Zasady tej nie stosuje się bowiem, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z kilku umów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Po osiągnięciu tego progu kolejne umowy nie rodzą już obowiązku ubezpieczeniowego.

Pamiętaj, że ustalenie wartości progu i jego osiągnięcie należy badać w każdym miesiącu z osobna. Sytuację nieco komplikuje fakt, że umowy, stanowiące podstawę do wyliczenia progu mogą być zawierane z różnymi zleceniodawcami – stąd konieczna jest współpraca zlecającego i zleceniodawcy w zakresie ustalenia progu.

Od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. wartość minimalnego wynagrodzenia wynosiła 3490 zł, a od 1 lipca 2023 r. to już kwota 3600 zł.

Umowa zlecenia z pracownikiem obcym

Jeśli chcesz podpisać umowę zlecenia z osobą, która jest zatrudniona u innego pracodawcy lub pracodawców, a umowa lub umowy o pracę gwarantują tej osobie co najmniej minimalne wynagrodzenie, umowa zlecenia nie podlega obowiązkowym składkom na ubezpieczenia społeczne.

Przykład

Zawarto z Adamem umowę zlecenia. Pracuje on jednocześnie w innej firmie, w której osiąga wynagrodzenie 4500 zł brutto. Wartość tego wynagrodzenia przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, i zawarta z Adamem umowa zlecenia nie będzie rodziła obowiązku w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Taką umowę zawarto też z Joanną. Pracuje w dwóch firmach, w każdej na ½ etatu, w każdej otrzymuje wynagrodzenie 2000 zł brutto za miesiąc. 

Joanna ma zagwarantowane wynagrodzenie w wysokości co najmniej wynagrodzenia minimalnego, i jej umowa zlecenia nie będzie rodziła obowiązku w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Umowa zlecenia z osobą, wykonującą działalność gospodarczą lub pozarolniczą działalność

Zawarcie umowy zlecenia z osobą, która z tytułu działalności gospodarczej (uwaga – to co innego niż działalność pozarolnicza) opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy, wynoszącej co najmniej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, nie rodzi obowiązku w zakresie ubezpieczeń społecznych. Omawiam tu umowy zlecenia, których przedmiot nie jest tożsamy z przedmiotem działalności.

Natomiast jeśli podstawa wymiaru składek będzie wynosiła z tytułu tej umowy zlecenia co najmniej tyle ile najniższa podstawa przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, zleceniobiorcy będzie przysługiwał wybór tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Nie należy w tym przypadku sumować podstaw wymiaru składek.

Ten przepis oznacza, że prowadzący działalność gospodarczą, którzy korzystają z ulgowych form opłacania składek (podstawa wynosząca 30% minimalnego wynagrodzenia lub tzw. ZUS plus) będą podlegali z tytułu zawarcia umowy zlecenia obowiązkowi w zakresie ubezpieczeń społecznych tak jak pozostali zleceniobiorcy – czyli do momentu, w którym suma podstaw wymiaru składek do ubezpieczenia społecznego z tytułu umów zleceń nie osiągnie wartości minimalnego wynagrodzenia.

Zasady te stosuje się również w odniesieniu do wszystkich osób, które prowadzą pozarolniczą działalność (nie tylko działalność gospodarczą) deklarujących do podstawy wymiaru składek kwoty nie niższe niż minimalne wynagrodzenie.

Jeśli nie wiesz, jaka jest różnica pomiędzy działalnością gospodarczą a działalnością pozarolniczą, i jakie są jeszcze inne definicje działalności gospodarczej, przeczytaj artykuł: Działalność gospodarcza, pozarolnicza działalność i inne definicje

Ale sytuacja jest zupełnie inna, jeśli przedmiot umowy zlecenia jest tożsamy z przedmiotem działalności gospodarczej.

Wtedy umowa zlecenia (jeśli opodatkowana jest w ramach tej działalności) nie stanowi tytułu do objęcia jej ubezpieczeniem społecznym – bez względu na wartość podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Z wyjaśnień ZUS

Jeśli organ podatkowy uzna, że czynności wykonywane w ramach umowy zlecenia są dla celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami  wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), wówczas osoba,  która wykonuje tylko taką umowę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym  jako zleceniobiorca.

Jeśli zleceniobiorca wykonuje również czynności w ramach pozarolniczej działalności  gospodarczej, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca  lub osoba, która prowadzi działalność (następuje wówczas zbieg tytułów do  ubezpieczeń społecznych – rozstrzygany na zasadach ogólnych).

Po uznaniu przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach umowy są dla celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), to w sytuacjach, które budzą wątpliwości co do rodzaju umowy (umowa zlecenia czy umowa o dzieło) obowiązek ubezpieczeń społecznych, lub jego brak, ZUS ustali w oparciu o treść umowy oraz warunki świadczenia pracy i wypłaty wynagrodzenia.

 

Redakcja podatki.biz